Divyasha Doshi

જીંદગી એક નાટક હૈ, ઔર હમ સબ કઠપુતલી…. કંઈક આવો ડાયલોગ મારા મનમાં ચાલ્યો જ્યારે અમે નાટક વાંચીને મળવાનું નક્કી કર્યું. કારણ કે માર્ચ મહિનામાં નાટક દિવસ આવે છે. નાટક જોવાનો જેટલો આનંદ આવે એટલો વાંચવામાં ન આવ્યો એવી દરેકે ફરિયાદ કરી પણ જ્યારે એપ્રિલની ત્રીજી તારીખે મળ્યા ત્યારે ત્રણ કલાકમાં ૧૦ નાટકો વિશે વાત થઈ. વાત કરતાં તમે શું માનો છો એવી ચર્ચા પણ થઈ. ઈબ્સન, અસગર વજાહત, સોફી ટ્રેડવેલ, મોલિએર, ટેનિસન વિલિઅમ, લુઈ પિરેન્ડેલો, ગિરિશ કર્નાડ લિખિત નાટકો વંચાયા. આ નાટકો વિશે દરેક જણ કિતાબ-કથા ફેસબુક પેજ પર મુકશે. દસ નાટકો વિશે જે બોલાયું તે યાદ રાખવું અઘરું છે. કિતાબ કથામાં એકંદરે આઠ થી દસ જણા ભેગાં થાય છે એટલે મહિનામાં આઠથી દસ પુસ્તકો વંચાય છે અને તેના વિશે રસપ્રદ વાતો અને ચર્ચાઓ પણ થાય છે એનો આનંદ અમને સૌને છે. આ વખતની બેઠકમાં નેહલ વૈદ્ય, પિન્કી દલાલ, હેતલ દેસાઈ, માનસી સોનિક, પ્રતિમા પંડ્યા, નંદિની ત્રિવેદી, જ્હાનવી પાલ, ખેવના દેસાઈ, પ્રીતિ જરીવાલા અને હું (દિવ્યાશા દોશી) હાજર હતાં. 

મેં આ વખતે લુઈ પીરેન્ડેલો ઇટાલિયન લેખકનું 'સિક્સ કેરેક્ટર ઇન સર્ચ ઓફ ઓથર' નામનું નાટક  વાંચ્યું. પ્રથમવાર આ નાટક 1923 માં ભજવાયું હતું. આ નાટકના વિશ્વભરમાં અનેક ભાષામાં અનુવાદ થયા છે અને ભજવાયા પણ છે. એના વિશે નાટકમાં નાટક છે એવું કહી શકાય કારણ જ્યારે પરદો ખુલે છે ત્યારે રંગમંચ ઉપર દિવસનો સમય હોય છે અને કોઈ નાટકનું રિહર્સલ શરૂ થઈ રહ્યું હોય એવો માહોલ દેખાય છે. એક બાજુ દિગ્દર્શકનું ટેબલ છે બીજી બાજુ થોડાક થોડીક ખુરશીઓ પડેલી છે જેના પર કેટલાક કલાકારો સહજતાથી બેઠા રિહર્સલ શરૂ થવાની રાહ જોઈ રહ્યા છે. મેનેજર કમ ડાયરેકટર પોતાના કેટલાક કામો પતાવી રહ્યો હોય છે એટલામાં છ વ્યક્તિઓ દાખલ થાય છે. એની આગળ પ્યુન હોય છે જે ડાયરેક્ટરને કહે છે કે આ વ્યક્તિઓ તમને મળવા માંગે છે ડાયરેક્ટર ગુસ્સામાં કહે છે કે પણ અત્યારે મારો નાટકનો રિહર્સલ નો સમય છે અને તે વખતે હું કોઈને પણ મળતો નથી તને ખબર છે. પરંતુ પેલી છ વ્યક્તિઓ ત્યાં પહોંચી જ ગઈ હોય છે. આ વ્યક્તિઓ એમ કહે છે કે લેખકે તેમના વિશેની વાર્તા લખીને અધૂરી છોડી દીધી છે અને હવે તેમને જોઈએ છે કે‌ એમનાં પાત્રને ન્યાય મળે. એમનું નાટક ભજવાવું જોઈએ.  પહેલા તો કલાકારો અને દિગ્દર્શક બધા જ ના પાડે છે કે આવું કેવી રીતે થઈ શકે? આવું અચાનક કોઈ અંદર ઘૂસી આવે અને કહે ‌કે  અમે કેરેક્ટર  (પાત્રો) છીએ અને તમે અમારું નાટક ભજવો.  કેટલી વાહિયાત વાત છે કહીને તેમને ટાળવાનો પ્રયાસ થાય છે. પણ પાત્રો માનતાં નથી અને પોતાની વાત કરવા માંડે છે. ધીમે ધીમે  દિગ્દર્શકને રસ પડે છે અને એ નાટક ભજવવા તૈયાર થાય છે. પણ એ પાત્ર માટે તો બીજો કોઈ કલાકાર પાત્ર ભજવે.‌ એની સામે પણ પાત્રોને કેટલાક વાંધા પડે છે.   ભજવનાર પાત્ર પોતાનું પાત્ર બરાબર નથી ભજવી રહ્યો અને આમ આ નાટક ફારસ હોવા છતાં પણ ફિલોસોફીકલ પણ લાગે. કેટલીક વખત વિચાર પણ આવે કે જે પાત્ર છે તે કાલ્પનિક છે કે હકીકતમાં છે? કાલ્પનિક હોય તો પછી એની ખાતરી કોણ આપી શકે કે જે છે તે સાચું છે અને સાચું છે તે કાલ્પનિક નથી.

તાંજોરનું હોમસ્ટે ફોટામાં જોયું હતું એવું જ સરસ હતું. રાતના નવ વાગ્યા હતા.  આસપાસ ક્યાંય હોટલ દેખાઈ નહીં અમે કેરટેકરને પૂછ્યું કે જમવા માટે ક્યાં જઈએ? તો એણે કહ્યું આ બે મકાન છોડીને ત્રીજા મકાન પાસે સરસ રેસ્ટોરન્ટ છે. નવાઈ લાગી અહીં કોઈ માણસ દેખાતું નથી ત્યાં રેસ્ટોરન્ટ હોય? પણ રાતના નવ વાગી રહ્યા હતા એટલે નજીક જ ખાવાનું મળે તો સારું કહી અમે હોટલમાં પહોંચ્યા તો સૂમસામ ગલીમાં હોટલમાં લોકો જમી રહ્યા હતા. ટેબલ પર બેસીને મેનુ જોયું તો ખ્યાલ આવ્યો કે રાતના ભોજન ન મળે. ઢોંસાને ઈડલી મળે. હવે અમારે તે ખાવું નહોતું. અમે ઊઠી જ રહ્યા હતા કે એ હોટલનો યુવાન માલિક અમારી પાસે આવ્યો. અમને કહે કે તમને હું કંઈક નવું ટ્રાય કરાવું. ન ભાવે તો જતા રહેજો. તમારી ડીશનો ઓર્ડર મને આપવા દો. એનો કોન્ફિડન્સ જોઈને નવાઈ લાગી. સાથે ગમ્યું અને અમે સ્વાદની નવી સફરે જવા ઉત્સુકતાથી રાહ જોવા લાગ્યા. પહેલાં કંઈક પીણું આપ્યું. પીણાંનો સ્વાદ અદભૂત હતો. એમાં ઘણી વસ્તુઓ હતી. મસાલાઓ હતા.  એણે વેઈટરને તમિલ ભાષામાં કેટલાંક સૂચનો કર્યા. કેળનું પાન અમારી સામે પથરાયું. કેટલીક ચટણીઓ. અપ્પમ બે જાતના, સરસ ઉપમા જેવું અને જુદી જાતના ઢોસા પણ આવ્યા. સ્વાદની સફર સરસ રહી. નવું ખાધું અને સ્વાદિષ્ટ હતું. ખવડાવનાર ઉત્સાહી હતો. એનું નામ સેન્થિલ આનંદ. અમને કહે જો તમે લન્ચ માટે આવી શકો તો તમિલ ભોજન કરાવું. અમારે બીજે દિવસે વહેલાં નીકળવું હતું પણ લન્ચનો આનંદ અમારે લેવો હતો. હોટલનું નામ ‘થાંજાવુંર મનપ્પાનાઈ સમયલ.’  સેન્થિલનું રસોડું અલગ જાતનું. મોટા માટીના વાસણો. કેટલુંક ખાવાનું ચૂલા પર બને તો કેટલું ક જ ગેસ પર. તેની પોતાની ઘાણી ય હતી. બીજે દિવસે અમે બાજુના હોલમાં જમવા બેઠા. અમારી પહેલાં વીસેક જણાં ત્યાં બેઠા હતાં.  વચમાં પીરસનાર સ્ત્રીઓ હોય અને ખૂબ બધી નાની હાંડીઓ હતી. ચારે બાજુ બેસવાનું સમિયલ ભોજન કેળના પાનમાં એક પછી એક પીરસાય. બધા નામો યાદ નથી રહ્યાં. સ્વાદનો અનુભવ જુદો જ પણ અદભૂત હતો. પારંપારિક રીતે ઓર્ગેનિક વસ્તુઓથી બનાવેલું તમિલ સમિયલ. તાંજોરના ખૂણામાં આવેલી આ રેસ્ટોરન્ટની મુલાકાત લેવા જેવી છે.          સેન્થિલ આનંદ ૭, સાઉથ સ્ટ્રીટ, ગનપથી નગર, થાંજાવુંર.